ผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติบ้านท่าอ้อย

ความสำคัญของหอสี่หลัง

คำว่า“ สี่หลัง” หมายถึง เนินทรายสี่เนินที่โผล่ขึ้นมาเหนือน้ำทะเลในระดับน้ำลง ประกอบด้วยเนินทรายทอดยาวต่อกัน ล้อมรอบด้วยหาดเลน แนวหญ้า และทะเลขนาดใหญ่

ความโดดเด่นของหอสี่หลัง คือพบหญ้าทะเลชนิดหญ้าใบพาย Halophila beccarii ซึ่งเป็นหญ้าทะเลที่มีขนาดเล็กที่สุดในประเทศไทยขึ้นอยู่อย่างหนาแน่นและครอบคลุมพื้นที่เป็นผืนใหญ่ โดยหญ้าใบพายเป็นหญ้าทะเลเพียงชนิดเดียวของประเทศไทยที่มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable species) ตามบัญชีแดงของสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ (IUCN redist) (ที่มาข้อมูล: สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์ละเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช))

หญ้าใบพาย Halophila beccarii Ascherson มีความสำคัญต่อระบบนิเวศอย่างไร ?

หญ้าใบพาย หรือหญ้าเงาแคระ เป็นหญ้าทะเลที่มีขนาดเล็กที่สุดในประเทศไทย โดยมีความกว้างของแผ่นใบเพียง – 3 มม. ความยาวแผ่นใบประมาณ 4- 10 มม. จึงทำให้มีชื่อสามัญอีกชื่อว่า “หญ้าเงาแคระ” ซึ่งลักษณะที่แตกต่างจากหญ้าทะเลชนิดอื่น ๆ ในสกุลเดียวกันคือ แผ่นใบเรียวยาวคล้ายใบพายอันเป็นที่มาของชื่อสามัญว่า “หญ้าใบพาย” และพบในบริเวณที่มีความจำเพาะ เช่น บริเวณหาดโคลนใกล้ป่าชายเลน หรือปากแม่น้ำในเขตน้ำขึ้นน้ำลงเท่านั้น ซึ่งเป็นพื้นที่ขนาดไม่ใหญ่นักและเป็นพื้นที่ที่มักได้รับผลกระทบต่าง ๆ จากกิจกรรมของมนุษย์ทั้งการเพาะเลี้ยงชายฝั่งและการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่ง ซึ่งส่งผลต่อปริมาณตะกอนที่ไหลผ่านลงมายังพื้นที่ที่มีหญ้าใบพายเจริญอยู่

หญ้าใบพายเป็นหญ้าทะเลเพียงชนิดเดียวของประเทศไทยที่มีสถานภาพเป็นชนิดที่มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable species) ตามบัญชีแดง (IUCN Red List))

หญ้าใบพาย

ผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติบ้านท่าอ้อย (Natural dyed tie-dyed fabric in Ban Tha Oi) ชุมชนบ้านท่าอ้อยได้รวมตัวในเรื่องของการทำกิจกรรม หลังจากที่อุทยานธรณีสตูลได้รับการรับรองเป็นอุทยานธรณีโลกของยูเนสโก ชาวบ้านในชุมชนท่าอ้อยก็อยากที่จะมีส่วนร่วมในเรื่องราวของอุทยานธรณีโลกสตูล จึงได้ริเริ่มให้มีการเรียนรู้เรื่องราวของทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นแล้วนำมาต่อยอดสร้างเรื่องราวทางผลิตภัณฑ์ชุมชนเป็นของตนเอง ซึ่งในพื้นที่บ้านท่าอ้อยได้มีป่าโกงกางเป็นจำนวนมาก หลังจากนั้นชาวบ้านก็ได้นำเรื่องราวของการทำผ้ามัดย้อมซึ่งเป็นการต่อยอดมาจากการศึกษาต้นแบบจากกลุ่มปันหยาบาติก ในเรื่องของการใช้สีจากธรรมชาติ ในส่วนของปันหยาบาติกจะเด่นในเรื่องของการใช้สีจากดิน แต่ทางกลุ่มชุมชนบ้านท่าอ้อยมีทรัพยากรเป็นป่าชายเลนเป็นส่วนใหญ่ จึงนำเอาวัสดุที่ได้จากป่าชายเลนมาทำสี โดยชาวบ้านก็ได้ทำการทดลองวัสดุให้สีที่อยู่ในป่าโกงกางที่เป็นส่วนของผลจากพันธุ์ไม้ที่ร่วงลงหรือหมดอายุแล้ว จึงได้สิ่งที่ดีที่สุดนั่นก็คือเปลือกจากผลของต้นตะบูน  เนื่องจากต้นตะบูนจะมีผลซึ่งผลของต้นตะบูนจะมียางสีขาวซึ่งยางสีขาวเมื่อทำปฏิกิริยาจะเปลี่นยางเป็นสีน้ำตาลซึ่งสามารถนำไปย้อมสีผ้าได้  จนได้ได้เป็นผลิตภัณฑ์ผ้ามัดย้อมจากสีธรรมชาติได้สำเร็จ นอกจากนั้นยังเป็นเป็นกิจกรรมให้กับนักท่องเที่ยวที่สนใจเข้าร่วมกิจกรรมทำผ้ามัดย้อม โดยมีขั้นตอนการทำดังนี้ คือ 1.การเลือกลาย  2.การมัดผ้า  3.การจุ่มสี  4.การลงน้ำด่าง  5.การผึ่งแดด  ซึ่งนักท่องเที่ยวสามารถเชื่อมโยงทำกิจกรรมรวมทั้งยังได้รับความรู้ในเรื่องทรัพยากรท้องถิ่นเพื่อให้เกิดการอนุรักษ์อีกด้วย นอกจากนั้นชาวบ้านยังได้นำเรื่องราวของอุทยานธรณีโลกสตูลที่พบเจอฟอสซิลมาทำเป็นลวดลายต่างๆ ลงบนผลิตภัณฑ์ สร้างมูลค่าเพิ่มโดยการสร้างลายให้เป็นรูปต่าง ๆ เช่น ฟอสซิลที่เจอในพื้นที่ โดยอาชีพหลักๆ ก่อนหน้านี้จะเป็นการกรีดยาง ซึ่งพอมีส่วนของเครือข่ายอุทยานธรณีโลกสตูลเข้ามาก็ทำให้เกิดการประชาสัมพันธ์มากขึ้นจนตอนนี้ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มขึ้นจากเดิมเป็นอย่างมาก